Kamulaştırmasız El Atma Davaları

İdare Neden Fiili Elatma Yolunu Tercih Eder ?

İdare kamu hizmeti için gerekli olan özel mülkiyete tabi taşınmazları, Kamulaştırma Kanunu ile düzenlenen usulleri takip ederek, bedelini ödemek suretiyle kamulaştırır. İdare, çoğu zaman, Kamulaştırma işlemlerinin uzun sürmesi,  İdarelerce yeterli ödenek temin edilmeden kamulaştırma işlemlerine başlanılamayacağı ve yeterli ödeneğin bulunamaması  gibi birçok nedenle, kamulaştırma yapmadan, özel mülkiyete tabi taşınmazlara yol, kaldırım, park vs yapmak suretiyle, fiili elatma yolunu tercih etmektedir. Böylece, idare bütçesinden hiç para ödemeden arsa ihtiyacını karşılamış olur. Bu durumda, arsa malikinin dava açmak suretiyle, ilgili idareden müdahalenin meni, tazminat ve ecrimisil talep etmesi gerekir.

Hukuki elatma ile fiili elatma arasında ne fark vardır ?

Özel mülkiyete tabi taşınmaza idarenin, eylemli olarak el atıp tamamen veya kısmen kullanılmasına engel olunması fiili el atma olarak tanımlanırken,  imar uygulaması sonucu özel mülkiyete tabi taşınmazın  hukuken kullanmaya engel sınırlamalar getirilmesi de hukuki elatma olarak tanımlanabilir. İdare, özel mülkiyete ait taşınmazlara bazen fiilen el atar ve bazen de imar planlarında sosyal donatı alanında kalan taşınmazları çok uzun süre kamulaştırmamak suretiyle hukuken el atar. Her ikisi de kişinin mülkiyet hakkının sınırlandırılması anlamında aynı sonucu doğurmaktadır

Fiili veya hukuki elatma davalarında yetkili ve görevli mahkemeler hangileridir ?

Özel mülkiyete tabi taşımazlara, fiilen el atılması durumunda, yetkili ve görevli mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi iken, hukuki el atmalarda, taşınmazın bulunduğu yer İdare Mahkemeleridir.

Kısmen fiili kısmen hukuki el atma durumunda yetkili ve görevli mahkemeler hangileridir ?

Fiili el atma, çoğu zaman, idarenin, özel mülkiyete tabi taşınmazlara kamulaştırma yapmaksızın,  yol, kaldırım yapılması, üzerinden yüksek gerilim hattı çekilmek suretiyle yapılmaktadır.

Bazen, idare tarafından, özel mülkiyete tabi taşınmazların bir kısmına fiilen el atılmakta, geri kalan kısmına ise hukuki el atmaktadır. Bu durumda, davanın asliye hukuk mahkemesinde mi, yoksa, idare mahkemesinde mi görüleceği hususu önem arz etmektedir.

Taşınmaza fiilen el atan idare ile, arta kalan kısmı kamulaştırmakla mükellef olan idarenin farklı olması durumunda, fiilen el atılan kısım için asliye hukuk mahkemesinde dava açılarak, el atmanın kaldırılması veya el atılan kısmın bedeli ile ecrimisil talep edilebilir.  Arta kalan kısmın imar kısıtlamasının 5 yılı geçmesi durumunda, kamulaştırmakla mükellef idareye karşı, idare mahkemesine dava açılarak, arta kalan yerin bedeli alınabilir.

Taşınmaza fiilen el atan idare ile, arta kalan kısmı kamulaştırmakla mükellef olan idarenin aynı olması durumunda, Uyuşmazlık Mahkemesi 11.11.2013 tarih 2013/1383 E 2013/1585 K sayılı kararında; “Aynı parsellere ilişkin olarak; yargılamanın farklı yargı kollarında yürütülmesinin, yargılamanın ekonomik olması gerektiği yönündeki ilkeye de aykırı bulunması karşısında; bu dosyaya özgü olarak, davanın bölünerek, davanın bir kısmı yönünden olumlu görev uyuşmazlığı çıkarılamayacağı; …bu durumda, idarenin dava konusu taşınmazların üzerinden, yol ve tretuvar geçirmek, kaldırım yapmak suretiyle kamulaştırmasız el atmasından doğan zararın tazminine yönelik bulunan davanın haksız fiillere ilişkin özel hukuk hükümlerine göre görüm ve çözümü, adli yargı yerinin görevine girmektedir.” şeklinde karar vermiştir.

Uyuşmazlık Mahkemesi karında da görüldüğü üzere; Fiilen el atan ve arta kalan yeri kamulaştırmakla mükellef olan idareye karşı asliye hukuk mahkemelerinde dava açılarak, taşınmazın el atılmayan fakat imar kısıtlaması olan kısmının da bedeli talep edilebilir.

Fiili elatmada proje bütünlüğü ilkesi nedir ?

Yargıtay 5. H.D 22.01.2015 tarih 2014/18776 E 2015/561 K sayılı kararında;  Taşınmazın bir bölümüne davalı idarece fiilen yol olarak elatılmış olup, İmar planında yol olarak ayrılan ancak fiilen elatılmayan bölüme ilişkin isteminde “proje bütünlüğü” dikkate alınarak adli yargıda görülmesi gerektiğine”  karar vermiştir.

Yargıtay 5. H.D 03.11.2014 tarih 2014/9347 E 2014/24635 K sayılı kararında;  “bir kısmına fiilen el atılıp; geri kana kısmına fiilen el atılmayan, ancak imar planında yol olarak ayrılan kısmın da “imar uygulamasına başlanılmış olduğu” kabul edilerek tamamının bedeline hükmedilmesi gerektiğine”  karar verilmiştir.

Dava Açmadan Önce, Fiili Elatma Olup Olmadığı Nasıl Tespit Edilir ?

Belediyeler çoğu zaman kamulaştırma için yeterince  bütçe ayrılmaması ve keyfi uygulamalar nedeniyle, kamulaştırma yapmaksızın özel mülkiyete tabi taşınmazlar üzerine yol ve kaldırımlarım yapmak suretiyle fiili elatma yolunu tercih etmektedirler. Hatta, İstanbul’un çoğu ilçesinde kaldırımlar, özel mülkiyete tabi parsellerin içerisinde bulunmaktadır. Fiili elatma olup olmadığı, taşınmazın bulunduğu bölgede bulunan Lisanslı Harita Kadastro Bürosu (LİHKAB) tarafından yerinde ölçüm yapılarak fiili elatma tespit edilerek Aplikasyon Krokisi düzenlenir.

Av. Serhat ŞAHİN

Diğer Yayınlar

Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri

Kat karşılığı inşaat sözleşmesi nedir? Kat karşılı inşaat sözleşmeleri, arsa...

Acele Kamulaştırma Süreci

Acele kamulaştırma nedir? Acele kamulaştırma, kamu hizmetinin ivedi olarak yerine...

Şufa (Önalım) Hakkı

Yasal Önalım ( Şufa) Hakkı Nedir? Paylı mülkiyete tabi taşınmazlarda,...

Belediyelere Haciz Yasağını Anayasa Mahkemesi İptal Etti

07.09.2016 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren, 6745 sayılı...

Kamulaştırma / İstimlak Davaları

Kamulaştırma kavramı ne anlama gelir? Kamulaştırma, idarenin, kamu hizmeti için...